อาการที่บ่งบอกว่าคุณมี ภาวะขาดน้ำ
น้ำ เป็นปัจจัยหนึ่งในการดำรงชีวิตที่ขาดไม่ได้ เราดื่มน้ำกันมาตั้งแต่เกิด ทั้งน้ำเปล่า เครื่องดื่มต่างๆมากมาย เหล้า เบียร์ เครื่องดื่มเกลือแร่ ชูกำลัง ชาเขียวไม่เคยขาด..
แต่รู้มั้ยว่าเครื่องดื่มบางอย่างที่เราดื่มแทนน้ำกันเข้าไปนี้ มันกลับทำให้เราอยู่ใน “ภาวะขาดน้ำ” ได้ แถมยังเป็นอันตรายต่อร่างกายมากอีกด้วย
ในแต่ละวันควรดื่มน้ำตอนไหนบ้าง?
ถ้าคำตอบคือ ตอนรู้สึกคอแห้ง แปลว่าร่างกายคุณอาจกำลังอยู่ใน ภาวะขาดน้ำ เพราะความรู้สึกว่าคอแห้งเป็นการส่งสัญญาณเตือนครั้งสุดท้ายว่าร่างกายกำลังขาดน้ำ
ส่วนที่ได้รับผลกระทบเร็วที่สุดจากการขาดน้ำก็คือ “ระบบเลือดกับน้ำเหลือง” เพราะเลือดมีบทบาทสำคัญในการลำเลียงออกซิเจนและพลังงานไปยังเซลล์
ส่วนน้ำเหลืองจะขนถ่ายเซลล์เก่าๆและสารพิษทั้งหลาย เส้นเลือดและต่อมน้ำเหลืองจึงเป็นเหมือนท่อน้ำในร่างกาย
โดยเลือดของคนเราประกอบด้วยเม็ดเลือดแดง 40-50% พลาสม่า 55% ซึ่งพลาสม่านี่เองจะมีน้ำเป็นส่วนประกอบถึง 90% ส่วนน้ำเหลืองเป็นของเหลวที่เกิดจาก plasma จึงมีลักษณะคล้ายกัน
เมื่อร่างกายอยู่ใน ภาวะขาดน้ำ ทำให้น้ำในเลือดและน้ำเหลืองก็จะลดลงด้วย เลือดจึงข้นขึ้น ซึ่งเป็นสัญญาณแรกของการขาดน้ำ
พอเลือดหนืดก็จะไหลเวียนไม่สะดวก ร่างกายจึงต้องพยายามส่งให้เลือดไหลเวียนไปยังส่วนสำคัญ ทำให้เกิดอาการผิดปกติต่างๆเช่น ความดันโลหิตสูง หรือ หัวใจเต้นเร็วขึ้น
ส่วนสัญญาณแรกที่มองเห็นด้วยตาคือ ความเสื่อมโทรมของผิว หรือ ผิวแห้ง ดูกร้าน แต่เวลาไปนวดที่ร้านแล้วผิวดูมีชีวิตชีวาขึ้น ก็เพราะการนวดกระตุ้นให้เลือดไหลเข้าเส้นเลือดฝอยมากขึ้น
สัญญาณของการขาดน้ำเรื้อรัง นอกจากแสดงออกทางความดันโลหิตหรือผิวหนังแล้ว ยังมีอีกหลายทางที่ร่างกายพยายามส่งสัญญาณเตือนให้รู้ว่ากำลังขาดน้ำ
เช่น เวลาพูดติดต่อกันนานๆเสียงจะแหบแห้ง คนที่พูดหรือร้องเพลงอยู่บ่อยๆจึงต้องพยายามดื่มน้ำก่อนและหลังทำงานสัก 1 ลิตร แม้ว่าจะไม่รู้สึกหิวน้ำก็ตาม
ปัจจุบันมีการใช้คอมพิวเตอร์ทำงานกันเยอะ คนที่ต้องทรมานกับอาการตาแห้งจึงมากขึ้น ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ตาแต่เป็นเพราะร่างกายขาดน้ำมากกว่า ถ้ารู้สึกตาแห้งให้ลองดื่มน้ำสัก 2-3 แก้วแล้วหลับตาสักครู่ วิธีนี้ปลอดภัยและได้ผลกว่าใช้ยาหยอดตาหลายเท่า
นอกจากนี้บางคนจะเป็นตะคริวที่ขาตอนดึกๆ ซึ่งเกิดจากกล้ามเนื้อยืดหยุ่นได้ไม่ดีเพราะปริมาณน้ำในเลือดลดลง ทำให้กล้ามเนื้อเกร็ง เกลือแร่ในร่างกายเสียสมดุล
การที่ขาเป็นตะคริวขณะออกกำลังกายหนักๆเช่น ว่ายน้ำหรือเล่นฟุตบอลก็เหมือนกัน ตอนนอนหลับร่างกายจะไม่ได้รับน้ำ จึงทำให้เกิด ภาวะขาดน้ำ ได้ง่าย
แม้เราไม่ควรดื่มน้ำก่อนเข้านอนเพราะอาจทำให้น้ำไหลย้อนจากกระเพาะขึ้นมาตามหลอดอาหาร แต่ถ้าดื่มก่อนเข้านอนสัก 2 ชั่วโมง น้ำส่วนเกินจะถูกระบายออกมาทางปัสสาวะก่อนเข้านอนพอดี
โรคภูมิแพ้ หรือ ผิวเป็นผื่น แก้ได้ด้วยการดื่มน้ำ ในการตรวจสุขภาพทั่วไปจะมีการตรวจปัสสาวะด้วย ซึ่งควรเก็บจากปัสสาวะครั้งแรกหลังตื่นนอน เพราะเป็นปัสสาวะที่เข้มข้นที่สุดของวัน
ในปัสสาวะตัวอย่างนี้จะมีข้อมูลบอกสภาวะภายในได้มากมาย ในปัสสาวะปกติจะมีน้ำอยู่ถึง 90-95% จึงต้องใช้ปัสสาวะที่เข้มข้นที่สุด ข้อมูลจึงจะมากพอให้ตรวจสอบได้ง่าย
ปัสสาวะที่เข้มข้นในตอนเช้า แค่ดูสีก็รู้ได้ทันทีว่าสุขภาพของเจ้าของเป็นอย่างไรบ้าง? ปัสสาวะของคนสุขภาพดีจะเป็นสีเหลืองใสจนมองผ่านทะลุได้
เทียบกับสีน้ำปัสสาวะในระหว่างวันแล้ว น้ำปัสสาวะในตอนเช้าจะมีสีเหลืองเข้มกว่า หากน้ำในร่างกายลดลงสีปัสสาวะก็จะยิ่งเข้มขึ้น ดังนั้นถ้าเห็นว่าปัสสาวะมีสีเข้มแสดงว่าร่างกายกำลังขาดน้ำแล้ว ให้ดื่มชดเชยเข้าไป
คนสูงอายุจะมีน้ำในร่างกายน้อยและเด็กทารกที่มีความต้องการน้ำมาก จะเกิดภาวะขาดน้ำเร็วกว่าคนในวัยผู้ใหญ่ จึงต้องให้ดื่มน้ำบ่อยๆ
โดยเฉพาะผู้ใหญ่นั้นถ้าน้ำในร่างกายลดลง จะมีการปรับปริมาณน้ำด้วยการทำให้เส้นเลือดหดตัวหรือลดปริมาณปัสสาวะลง ซึ่งทำให้ปัสสาวะสีเปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัด
แต่ในเด็กทารกกลไกดังกล่าวยังไม่สมบูรณ์ สีหรือปัสสาวะจะไม่เปลี่ยนแปลงมากนัก ที่สำคัญเด็กยังพูดไม่ได้ เราจึงต้องคอยดูแลอย่างใกล้ชิด
Histamine คือสารส่งสัญญาณที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกัน ซึ่งจะหลั่งเมื่อมีสารก่อภูมิแพ้เล็ดลอดเข้ามาในร่างกาย ฮีสตามีนจะถูกปล่อยออกมากำจัดสิ่งแปลกปลอมเหล่านี้
แต่ถ้ามีมากเกินไปจะก่อให้เกิดปฏิกิริยาต่อต้านจนเกิดอาการแพ้เช่น มีน้ำมูก เป็นผื่นแดง คัน บวมน้ำหรือปวดเช่น คนที่จมูกอักเสบจากภูมิแพ้
เวลามีเกสรดอกไม้ซึ่งเป็นสารก่อภูมิแพ้ต่อเยื่อเมือกในจมูกปลิวเข้ามา ฮีสตามีนจะถูกปล่อยออกมามากเกินความจำเป็น จึงมีอาการน้ำมูกไหลไอหรือจามอย่างหนัก
กลไกนี้เกิดขึ้นในลักษณะเดียวกับการเกิดโรคผิวหนังอักเสบแบบเป็นผื่นแพ้และหอบหืด คนที่เป็นโรคภูมิแพ้อย่างรุนแรงจึงเป็นคนที่มีสารฮีสตามีนหลั่งออกมามาก
ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงอาการเหล่านี้ ในเมื่อฮีสตามีนเป็นสารที่ถูกส่งออกมาจากระบบภูมิคุ้มกัน จึงเป็นสารที่มีประโยชน์เมื่อมีอยู่ในปริมาณที่เหมาะสม
แต่อะไรที่ทำให้ถูกปล่อยออกมามากจนก่ออาการแพ้แพทย์ปัจจุบันยังให้คำตอบเรื่องนี้ไม่ได้ แต่มีงานวิจัยเรื่องนี้อย่างต่อเนื่องพบว่ายิ่งดื่มน้ำมากเท่าไหร่ ร่างกายก็จะยิ่งหลั่งฮีสตามีนออกมาน้อยลงเท่านั้น
ดื่มเหล้าแล้วสมองเหี่ยว
หลายคนคงเคยรู้สึกกระหายน้ำอย่างมากในวันรุ่งขึ้นหลังจากดื่มเหล้า เป็นเพราะแอลกอฮอล์ทำให้ร่างกายเกิดภาวะขาดน้ำอย่างรุนแรง แอลกอฮอล์ดึงน้ำออกจากร่างกายได้หลายวิธี..
อย่างแรกคือ แอลกอฮอล์จะมีฤทธิ์ในการขับปัสสาวะ โดยเฉพาะเบียร์ซึ่งมีโพแทสเซียมสูง ทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำออกไปในรูปปัสสาวะปริมาณมากกว่าปริมาณเบียร์ที่ดื่มเข้าไป
นอกจากจะมีฤทธิ์ในการขับปัสสาวะแล้ว การย่อยสลายแอลกอฮอล์ยังทำให้เกิดสารพิษอีก ซึ่งต้องใช้น้ำในร่างกายปริมาณมากเพื่อกำจัดและขับออกให้เร็วที่สุด ปัสสาวะจึงมีเพิ่มขึ้น ทำให้สูญเสียน้ำมากขึ้นไปอีก
ยิ่งกว่านั้นการดื่มแอลกอฮอล์ จะทำให้น้ำระเหยออกจากเยื่อบุคอและจมูกทุกครั้งที่หายใจ เพราะแอลกอฮอล์ทำให้เกิดความร้อนในร่างกายจึงต้องมีการระบายความร้อน
ด้วยการขยายตัวของหลอดเลือดและต่อมเหงื่อ เลือดจะสูบฉีดเร็วขึ้น หัวใจเต้นเร็ว หายใจถี่ ด้วยเหตุนี้ร่างกายจึงสูญเสียน้ำไปมาก จนเกิดภาวะขาดน้ำในที่สุด
เมื่อภาวะขาดน้ำถึงจุดหนึ่งหลอดเลือดจะหดตัวและพยายามควบคุมกระแสเลือดเพื่อปกป้องร่างกาย ทำให้การไหลเวียนเลือดในหลอดเลือดฝอยชะงัก “เซลล์จำนวนมากถูกทำลายเพราะขาดน้ำ แล้วจะลามไปถึงสมองซึ่งมีน้ำเป็นองค์ประกอบหลัก”
อาการเมาค้างในวันรุ่งขึ้นหลังจากดื่มเหล้า มีสาเหตุสำคัญมาจากพิษของ acetaldehyde ที่ตกค้างอยู่ในร่างกาย ส่วนอาการปวดหัวเหมือนหัวจะระเบิด
จริงๆแล้วมีสาเหตุมาจากภาวะสมองเหี่่ยวเพราะขาดน้ำนั่นเอง ถ้าดื่มเหล้านานๆครั้ง แค่ดื่มน้ำให้เพียงพอก็ช่วยแก้อาการสมองเหี่่ยวได้แล้ว
แต่ถ้าดื่มเป็นประจำจนสมองถูกทำลายซ้ำแล้วซ้ำอีก จนสูญเสียความสามารถในการฟื้นตัว บางคนไม่อาจกลับคืนสู่สภาพเดิมได้ คนติดเหล้าจึงสมองเหี่ยวกว่าคนทั่วๆไป
ร่างกายต้องใช้เอ็นไซม์มีปริมาณมากในการย่อยสลายแอลกอฮอล์ “พยายามอย่าดื่มดีกว่า..” แต่ถ้าห้ามใจไม่ไหวให้ดื่มน้ำมากๆก่อนดื่มเหล้าเพื่อป้องกันอาการขาดน้ำ
ที่แย่ที่สุดคือ การดื่มเหล้าไปสูบบุหรี่ไปถึงบุหรี่จะไม่มีฤทธิ์ในการขับปัสสาวะหรือเหงื่อ แต่นิโคตินในบุหรี่จะทำให้หลอดเลือดหดตัว
จึงยิ่งกระตุ้นให้หลอดเลือดได้รับความเสียหายหนักขึ้น ผิวของคนสูบบุหรี่จึงมีลักษณะเฉพาะคือ มีสีคล้ำและหย่อนยาน
แสดงให้เห็นถึงผิวที่กำลังเสื่อมลงเรื่อยๆจากการขาดน้ำเรื้อรัง
ภาวะขาดน้ำ ส่งผลเสียต่อร่างกายอย่างรุนแรง ร่างกายจึงต้องการน้ำอยู่เสมอ อย่างที่ได้กล่าวมาแล้วว่าความรู้สึกกระหายไม่ใช่สัญญาณเตือนแรก
แต่เป็นครั้งสุดท้าย คนชอบปลูกต้นไม้คงรู้ดีว่าต้องรดน้ำเป็นระยะเพื่อไม่ให้เหี่ยวเฉา ถึงแม้บางต้นอาจกลับมางอกงามเหมือนเดิมได้เมื่อกลับมาได้รับน้ำ
แต่ถ้าละเลยไม่รดน้ำอยู่บ่อยๆ ต้นไม้ก็จะอ่อนแอและเฉาตายในที่สุด ร่างกายของเราเช่นกัน สมองเหี่่ยวของคนติดเหล้าต่อให้ดื่มน้ำมากแค่ไหนก็ไม่มีทางกลับมาเหมือนเดิมได้
เช่นเดียวกับเซลล์ที่ถูกดึงของเหลวภายในไปเติมเต็มของเหลวภายนอกเซลล์อยู่เป็นประจำก็จะไม่มีทางฟื้นตัวได้
ฤดูร้อนมักมีคนเสียชีวิตมากขึ้นจากการทำงานยุ่งจนลืมดื่มน้ำ เรื่องนี้บอกให้รู้ว่าทุกวันนี้มีคนขาดน้ำเรื้อรังมากกว่าก่อน ถ้าร่างกายมีน้ำมากพอและไม่ได้ไปออกกำลังกายอย่างหักโหมกลางแดด
ก็คงไม่เกิดภาวะขาดน้ำจนเป็นอันตรายถึงชีวิตแน่ การมีชีวิตยืนยาวต้องป้องกันไม่ให้เจ็บป่วย การดื่มน้ำก็เช่นกัน
ต้องดื่มก่อนจะรู้สึกคอแห้ง ส่วนการออกกำลังกายขณะร้อน ถ้าดื่มน้ำให้เพียงพอก่อนออกกำลังกายก็จะช่วยอาการขาดน้ำได้
นักกีฬาบางคนอ้างว่าการดื่มเบียร์ขณะคอแห้งจะได้รสชาติที่สุดยอด.. จึงตั้งใจงดดื่มน้ำขณะเล่นกีฬาเพื่อดื่มเบียร์ภายหลัง ซึ่งถือเป็นเรื่องอันตรายอย่างยิ่ง
อีกทั้งเบียร์ยังมีฤทธิ์ในการขับปัสสาวะสูง การดื่มเบียร์ตอนกระหายน้ำอย่างหนักเท่ากับการฆ่าตัวตายดีๆนี่เอง ถ้าอยากดื่มเบียร์มากก็ขอให้ดื่มน้ำเปล่าซักครึ่งลิตรก่อนดื่มเบียร์
บางคนอาจคิดว่าจะดื่มอะไรก่อนหรือหลังก็เข้าสู่ร่างกายเหมือนกันนั่นแหล่ะ การดื่มเบียร์ก่อนแล้วค่อยดื่มน้ำ ซึ่งไม่ได้ช่วยอะไรเลยเพราะฤทธิ์ในการขับปัสสาวะของเบียร์
จะทำให้น้ำที่ดื่มเข้าไปภายหลังถูกขับออกมาโดยแทบไม่ได้ดูดซึม การดื่มน้ำก่อนการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จึงสำคัญมาก
ประโยชน์ที่แท้จริงของการออกกำลังกายคือการกระตุ้นกล้ามเนื้อ ช่วยให้ของเหลวในร่างกายไหลเวียนได้ดีขึ้น ถ้าร่างกายมีน้ำไม่เพียงพอเลือดจะข้น ต่อให้ออกกำลังกายมากแค่ไหนก็ไม่ช่วยให้ระบบการไหลเวียนของของเหลวดีขึ้น
นอกจากนี้คนที่ออกกำลังกายเพียงนิดหน่อยก็เหนื่อยเป็นเพราะมีน้ำในร่างกายไม่พอเช่นกัน เพราะเมื่อร่างกายขาดน้ำจะทำให้ไม่สามารถลำเลียงอาหารและออกซิเจนไปเลี้ยงส่วนต่างๆของร่างกายได้อย่างเพียงพอ
กล้ามเนื้อและเซลล์จึงทำงานได้ไม่เต็มที่ ทำให้เหนื่อยง่าย เวลารู้สึกเหนื่อยจนแทบหมดแรงให้ดื่มน้ำและนอนพักสักครู่ เพื่อให้น้ำเดินทางไปถึงเซลล์ต่างๆอย่างทั่วถึง
และประสิทธิภาพของเอ็นไซม์เพิ่มขึ้น ทำให้หายเหนื่อยได้อย่างรวดเร็ว ด้วยเหตุนี้เราจึงควรดื่มน้ำก่อนออกกำลังกาย ก่อนกินข้าว ก่อนดื่มแอลกอฮอล์ ที่สำคัญดื่มก่อนคอแห้ง
คิดให้ดีก่อนดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่
เวลาออกกำลังกายจะมีเหงื่อออก บางคนจึงบอกว่าน่าจะดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่มากกว่าน้ำเปล่า จริงอยู่ที่การเสียเหงื่อทำให้สูญเสียเกลือแร่ต่างๆไปด้วย
จึงควรชดเชยเกลือแร่เช่น โซเดียม แคลเซียม และแมกนีเซียม เครื่องดื่มเหล่านี้มีน้ำตาลในปริมาณมาก
โดยทั่วไปจะมีน้ำตาล 30-50 กรัม แต่ในเครื่องดื่มเกลือแร่บางชนิดจะเน้นฟื้นฟูร่างกายจากความเหนื่อยล้าขณะออกกำลังกายจึงมีน้ำตาลอยู่มากกว่านั้น
ถ้าอยู่ในระหว่างการฝึกซ้อมกีฬาอย่างหนักก็ไม่เป็นไร แต่สำหรับคนทั่วไปถ้าดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่เพื่อชดเชยน้ำจากการเล่นกีฬาเบาๆอย่างกอล์ฟหรือวิ่งเหยาะๆก็ดูจะเสี่ยงไป
เป็นที่รู้กันดีว่าการดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่มากเกินไปเป็นสาเหตุของโรคเบาหวานแบบเฉียบพลัน เพราะเครื่องดื่มเกลือแร่จะถูกดูดซึมได้อย่างรวดเร็วพอๆกับของเหลวในร่างกาย
น้ำตาลที่ถูกดูดซึมไปด้วยจึงทำให้ค่าน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นกะทันหัน เสี่ยงต่อการเป็นโรคเบาหวานมากกว่าเครื่องดื่มชนิดอื่น วิธีที่ดีที่สุดในการชดเชยเกลือแร่จากการเสียเหงื่อ
คือเวลาดื่มน้ำให้กินเกลือคุณภาพดีเข้าไปด้วย ซึ่งไม่จำเป็นต้องกินมาก แค่ใช้นิ้วจิ้มเกลือเพียงเล็กน้อยและดื่มน้ำตาม 1-2 แก้วก็พอ
บทความเพิ่มเติม >>
บทความแนะนำ
